Evropska unija (EU) je saopštila da želi da se uključi u konsultacije sa zainteresovanim stranama u oblasti snimljene muzike povodom optimalne primene prava na jednaku naknadu za muzičke interpretatore i proizvođače fonograma koji nisu iz EU/EEA, kada se njihove interpretacije i fonogrami emituju unutar EU. Proces konsultacija će se završiti 12. novembra 2023. godine.

Ovo predstavlja istorijsku prekretnicu, imajući u vidu pravila reciprociteta koja su se primenjivala u okviru organizacija za kolektivno ostvarivanje prava u EU i širom sveta, uključujući i Srbiju, koja su bila osnov za priznavanje prava na naknadu autorima i nosiocima srodnih prava isključivo na osnovu reciprociteta.

Kontekst

U septembru 2020. godine, Sud pravde Evropske unije (CJEU) je doneo presudu u slučaju Recorded Artists Actors Performers Ltd protiv Phonographic Performance (Ireland) Ltd i drugih (predmet C-265/19), poznata kao „RAAP presuda“, kojom je utvrđeno da pravo na jednaku naknadu, kako je definisano u članu 8(2) Direktive o pravu na zakup i prava na pozajmicu (“RLR Direktiva”), važi i za proizvođače fonograma i interpretatore van Evropske unije (EU) i Evropskog ekonosmkog prostora (EEA) kada se njihova interpretacija ili fonogram emituje ili javno saopštava unutar EU. Presuda CJEU ima značajan uticaj i detalji se mogu pronaći ovde .

Nakon presude RAAP, Evropska komisija (u daljem tekstu: „Komisija“) je u julu 2022. godine objavila poziv za prikupljanje informacija, tražeći mišljenja, unutar EU, o naknadi za muzičke interpretatore i proizvođače fonograma koji nisu iz EU.

Nakon što je dobila tražena mišljenja i informacije, Komisija je u aprilu 2023. godine objavila studiju koja je ispitivala međunarodnu dimenziju prava na jednaku naknadu za interpretatore i proizvođače fonograma, kao i potencijalni uticaj na evropski kreativni sektor. Ova studija je imala za cilj da proširi presudu RAAP istraživanjem načina prikupljanja naknade za interpretatore i proizvođače fonograma van EU kada se njihova interpretacija i fonogram reprodukuje u EU.

Studijom iz aprila 2023. godine došlo se do nekoliko značajnih zaključaka, uključujući dilemu izraženu od strane različitih zainteresovanih strana. Dilema obuhvata potencijalno proširenje efekata presude RAAP na druge oblasti autorskog prava gde se prikuplja naknada i raspodeljuje nosiocima autorskog prava u zemljama van EU, a koje su zasnovane na reciprocitetu. Dodatne dileme uključuju pitanja vezana za posebnu naknadu, pravnu nesigurnost i moguće retroaktivne posledice presude RAAP, poput retroaktivnog plaćanja naknada ili državne odgovornosti za netačnu primenu RLR Direktive. Iako je 13 od 18 ispitanih članica razmatralo uvođenje materijalnog reciprociteta u svoje zakonodavstvo u vezi sa nosiocima prava iz trećih zemalja, samo polovina njih je to primenila po pitanju prava na jednaku naknadu.

Studija iz aprila 2023. godine istraživala je različite mogućnosti, od kojih je jedna uključivala uspostavljanje pravnog okvira za implementaciju materijalnog reciprociteta na nivou EU. Značajno je da su zaintresovane strane imale različita mišljenja o tome da li je intervencija EU bila neophodna kako bi se rešile posledice RAAP presude. Sledstveno, ne iznenađuje da Komisija trenutno traži povratne informacije od zaintresovanih strana i država članica EU o ovom pitanju, sa potencijalnim ciljem donošenja zakonske regulative radi rešavanja ovog problema.

Objavljeno 11.septembra 2023. godine, konsultacije Komisije za cilj imaju prikupljanje povratnih informacija vezanih za tri glavna aspekta:
-Implikacije i posledice koje proizlaze iz RAAP presude
-Potencijalni efekti zakonodavnog predloga za uspostavljanje materijalnog reciprociteta sa trećim zemljama u vezi naknade ne-EU/EEA muzičkih interpretatora i proizvođača fonograma.
-Sprovođenje prava na jednaku naknadu u različitim državama članicama EU

Uticaj RAAP presude na zakonodavstvo i prakse organizacija za kolektivno ostvarivanje prava u EU i šire biće vidljive u narednom periodu. Ono što je sigurno je da će se ove promene, vremenom, odraziti na sve nosioce autorskog i srodnih prava, a ne samo na interpretatore i proizvođače fonograma u muzičkoj industriji.